Tăng thuế Tiêu thụ đặc biệt: “Hạ nhiệt” thuốc lá nhập lậu?
Với đề xuất tăng thuế đối với thuốc lá, ông Phạm Tiến Nghiệp, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam (VTA) quan ngại nếu đề xuất này được thông qua thì tình trạng buôn lậu sẽ rất phức tạp. Bởi khi giá thành kèm thuế trong nước ở mức cao thì tình hình buôn lậu thuốc lá sẽ gia tăng. Vì vậy, tăng thuế phải đi kèm với điều kiện quản lý chặt hàng nhập lậu.
Được và... mất ?
Bộ Tài chính dự kiến sẽ nâng mức thuế suất Thuế TTĐB đối với mặt hàng thuốc lá từ 65% lên 75% từ ngày 1/7/2015 và lên 85% từ năm 2018. Theo ông Nghiệp, VTA ủng hộ chủ trương tăng dần mức thuế TTĐB đối với mặt hàng thuốc lá nhằm tăng nguồn thu cho ngân sách Nhà nước và hạn chế tiêu dùng thuốc lá. Tuy nhiên, những cải cách và thay đổi về thuế TTĐB phải giúp Chính phủ đạt được những mục tiêu kiểm soát thuốc lá nhập lậu và nâng cao tính cạnh tranh của ngành công nghiệp thuốc lá Việt Nam, đảm bảo an sinh xã hội, công ăn, việc làm cho hàng triệu người lao động của ngành. Bên cạnh đó, cần có lộ trình tăng thuế phù hợp, vừa ổn định nguồn thu ngân sách lại vừa không gây khó khăn cho các doanh nghiệp thuốc lá trong điều kiện sản xuất kinh doanh hết sức khó khăn như tình hình hiện nay.
"Tăng thuế TTĐB thì lợi nhuận buôn lậu thuốc lá lại càng tăng cao do trốn thuế. Cụ thể, thuế TTĐB tăng liên tiếp từ 45% lên 55% vào đầu năm 2006 và 65% vào năm 2008 đã gia tăng đột biến nạn buôn lậu thuốc lá. Chỉ riêng năm 2013, con số này chiếm khoảng trên 20% thị phần, tức khoảng 17 tỷ điếu thuốc lá lậu/84 tỷ điếu thuốc lá hợp pháp. Ước tính ngân sách Nhà nước thất thu 6.500 tỷ đồng, tương đương 309 triệu USD, tức bằng 42% tổng đóng góp ngân sách của toàn ngành công nghiệp thuốc lá. Do vậy khi thuốc lá sản xuất trong nước bị thu hẹp, đương nhiên tổng thu ngân sách Nhà nước khoảng 20.000 tỷ đồng bắt buộc sẽ giảm mạnh đó là điều tất nhiên" - Ông Nghiệp phân tích.
Tăng thuế có chống được thuốc lậu?
Đứng trên quan điểm của Bộ Tài chính, tăng thuế TTĐB với thuốc lá là cần thiết bởi mục đích của tăng thuế là nhằm giảm số người hút thuốc lá, một khi giá thuốc lá không còn hấp dẫn thì số người hút thuốc sẽ giảm đáng kể.
Theo tính toán của Bộ Tài chính, nếu tăng thuế suất 10% theo lộ trình lên 75% từ 1/7/2015 và đạt đỉnh là 85% từ 1/1/2018 thì mức đóng góp vào ngân sách của ngành thuốc lá sẽ tăng khoảng 2.900 tỉ đồng vào năm 2016, riêng đóng góp của Tổng công ty Vinataba sẽ tăng gấp đôi hiện nay vào năm 2018.
Tuy nhiên, với điều kiện phải đi đôi với việc đẩy lùi thuốc lá lậu. Tổ chức Y tế thế giới cũng khuyến cáo: Việt Nam cần tăng nhanh thuế TTĐB để giảm số lượng người hút thuốc và giảm khoảng 500.000 ca tử vong do thuốc lá mỗi năm. Nếu không tăng thêm 10% như đề xuất của Bộ Tài chính mà kéo dài lộ trình này thì phải đảm bảo đến năm 2020, thuế TTĐB phải tăng gấp đôi hiện nay (tức tăng 130%).
Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là làm thế nào để giảm thực sự lượng cung thuốc lá, không phải “bịt lỗ hà ra lỗ hổng”, giảm thị phần thuốc lá sản xuất trong nước, tăng thị phần thuốc lá lậu? Theo đại diện Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương), tăng thuế TTĐB trong bối cảnh buôn lậu thuốc lá chưa bị đẩy lùi sẽ khiến nhà nước thất thu thuế hơn là tăng thu từ thuế TTĐB.
Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam kiến nghị từ nay đến hết năm 2015 chưa tăng thuế thu nhập đặc biệt đối với thuốc lá. Cùng đó, Bộ Công Thương cũng đề xuất có thể xem xét tăng thuế TTĐB có lộ trình với mức tăng mỗi lần thêm khoảng 5% là phù hợp.
Cùng với đó, Tổng công ty Thuốc lá cũng đề xuất nên lấy chính nguồn thu từ thuốc lá để hỗ trợ cho lực lượng chống buôn lậu. Cụ thể, đề xuất tăng mức hỗ trợ tiêu huỷ thuốc lá lậu từ 100 đồng/bao lên 500 đồng/bao, và mức hỗ trợ cho mỗi bao thuốc lá lậu bắt được từ 1.000 đồng/bao lên 3.500 đồng/bao.